[Tóm Tắt & Review Sách] ”Jean Paul Sartre – Anh Hùng Và Nạn Nhân Của “Ý Thức Khốn Khổ””: Chúng Ta Hiểu Như Thế Nào Về Tự Do?

0
47
Thông tin về sách trong bài viết
Tên Sách: Jean-Paul Sartre – Anh Hùng Và Nạn Nhân Của “ Ý Thức Khốn Khổ
Tác Giả: Andre Niel
Nếu có ai đã từng đọc cuốn tiểu thuyết “Buồn Nôn” (1938) thì không xa lạ gì với cái tên Jean-Paul Sartre, ông là một nhà văn cũng là triết gia người Pháp. Tuy cuộc đời ông trong văn chương thường thể hiện nổi u ám, chán chường, nhưng ngược lại khi đọc tác phẩm của Jean Paul Sartre không làm cho ta trở nên tiêu cực về cuộc sống. Thực tế, khi đọc tác phẩm của ông, chúng ta tìm thấy sự tự do tuyệt đối, sự dấn thân và ý chí vươn lên trước nghịch cảnh éo le của cuộc đời.

Trong thế giới tự nhiên, một hòn sỏi rơi xuống nước, hiện tượng nước bốc hơi hay đóng băng, hay một chiếc mầm nứt ra: sự xuất hiện của các hiện tượng này đều được quy định bởi các quy tắc vật lý như trọng lực, nhiệt độ,..vv. Trong cuộc sống, tất cả những hiện tượng đều tuân theo một quy luật định trước. Nhưng đối với con Người thì sao? Con người có bị quy định như thế trong mỗi hành vi của mình hay không? Bị quy định do những nhu cầu, bản năng, do nền giáo dục mà mình thụ hưởng, do những điều kiện kinh tế? vấn đề này là mối quan tâm nhiều nhất của nền triết học cổ truyền.

Để giải quyết câu hỏi suy tư này, có hai học thuyết đối chọi nhau, gồm những người chủ trương trường phái tất định và những người chủ trương theo trường phái tự do, theo họ con người có khả năng đem lại cái gì đó mới mẻ vào trong cuộc sống này, nhờ những quyết định tự do chọn lựa của mình.

Trong  tác phẩm Jean-Paul Sartre – Anh Hùng Và Nạn Nhân Của “ Ý Thức Khốn Khổ” của tác giả: Andre Niel, do Tôn Thất Hoàng dịch, được công ty sách Khai minh phát hành.

Jean Paul – Sartre muốn thoát khỏi tình cảnh bó buộc khi phải lựa chọn một đằng trong hai hướng trên. Ông dành phần cho những gì quy định ở con người, như là môi trường họ đang sống, những khả năng hữu hạn nơi thân xác họ,… Nhưng trong khuôn khổ của những định kiến ấy, Sartre đã dọn chỗ cho con người một tự do tuyệt đối , tức là tự do lựa chọn những dự phóng của mình, và do đó, lựa chọn cái bản ngã đang hiện hữu của mình (nghĩa là con người tự tạo ra bãn ngã thông qua những quyết định lựa chọn của mình trong cuộc sống). Thông qua đó, ông minh giải lập trường của mình bằng cách bảo rằng cá thể người bị quy định do hoàn cảnh đang sống như tù đày, đau bệnh, tàn tật, thiếu thốn,… nhưng con người vẫn được tự do khi lựa chọn hành động cho riêng mình.

Jean Paul Sartre có viết rằng:

Mỗi một hành vi của tôi… đều hoàn toàn tự do, nhưng nói thế không có nghĩa là hành vi đó có thể như thế nào cũng được, cũng không phải hành vi đó là chuyện bất ngờ.” [1]

Giả sử chúng ta đang ngồi trên chuyến xe bus di chuyển qua nhiều trạm, hiển nhiên là chúng ta có thể xuống trạm nào tùy ý ta chọn, nhưng nhất định là khi đó chúng ta không thể chọn việc đi tắm được. Vậy nên, đối với Sartre, tự do của con người là chọn lựa, nhưng là chọn lựa trong hoàn cảnh cụ thể. Một thí dụ khác, một tù nhân đang bị giam giữ trong căn phòng trật hẹp và không thể được ra ngoài, nhưng anh ta vẫn có thể tự do lựa chọn hành động của mình giữa việc vượt ngục hay chấp nhận an phận cả đời.

Nhưng ta lại thấy một vấn đề khác mới mẻ hơn được đặt ra khi cho rằng: trong một sự lựa chọn như thế, như việc bước xuống một trạm xe nào đó, tìm cách thoát thân hay cam chịu số phận,.. như vậy là có thật sự tôi có tự do hay là do quy định nơi tập quán, tánh khí của tôi ?

Câu hỏi này được Jean Paul Sartre giải thích và viết lại như sau:

Tự do được bao gồm trong trạng thái nô lệ và xuyên qua trạng thái nô lệ.” [2]

Đối với trạng thái nô lê đề cập đến tình huống khi con người bị ràng buộc, bị kiểm soát và không tự do chọn lựa. Điều này có thể là do áp lực xã hội, văn hóa, chính trị hoặc môi trường mà con người đang sống. Con người trong trạng thái nô lê là con người mất đi cảm giác được tự do và chịu sự chi phối bởi các yếu tố bên ngoài.

Chắc hẳn trong chúng ta ai cũng từng có cảm giác mất đi sự tự do và bị chi phối bởi những yếu tố bên ngoài tác động. Chúng ta thấy có nhiều đứa trẻ bị mất sự tự do vì bị những kỳ vọng ảo ảnh từ bậc cha mẹ đòi buộc chúng phải trở thành cái này, cái kia không phải là cái chúng là, cái chúng muốn; hay chẳng hạn như những mối tình, gặp gỡ rồi chia ly,  không thể tự do đến với nhau vì nhiều vấn đề khác ngăn cản như khác biệt về tôn giáo, kinh tế, địa vị,…

Theo Sartre, cho dù con người sống trong tình trạng nô lệ, nhưng con người vẫn còn có khả năng xuyên qua hoàn cảnh này bằng việc thay đổi cách tiếp cận và hiểu biết về tình thế. Nghĩa là dù có bị giới hạn trong trạng thái nô lệ, nhưng con người vẫn có thể tự do lựa chọn cách nhìn nhận và đối diện với hoàn cảnh một cách chủ động và sáng tạo. Xuyên qua trạng thái nô lệ con người còn có tự do đi tìm lẽ sống cho đời mình và giải phóng bản thân qua việc ý thức và hành động một cách độc lập với hoàn cảnh bên ngoài.

Trong tác phẩm Jean-Paul Sartre – Anh Hùng Và Nạn Nhân Của “ Ý Thức Khốn Khổ”, thường khơi gợi cho độc giả những suy tư sâu sắc về cuộc sống, tự do và trách nhiệm của con người. Điều này làm cho tác phẩm này trở nên đáng đọc và cung cấp niềm hy vọng và động lực trong việc đối diện và vượt qua khó khăn trong cuộc sống. 

——————–

[1] Jean Paul Sartre – Anh Hùng Và Nạn Nhân Của “ Ý Thức Khốn Khổ, trang 51.
[2] Jean Paul Sartre – Anh Hùng Và Nạn Nhân Của “ Ý Thức Khốn Khổ, trang 53.
Nguồn: https://ybox.vn/vien-sach-bookademy/tom-tat-and-review-sach-jean-paul-sartre-anh-hung-va-nan-nhan-cua-y-thuc-khon-kho-chung-ta-hieu-nhu-the-nao-ve-tu-do-64cb6f766e82017e921d5c40

BÌNH LUẬN

Please enter your comment!
Please enter your name here

17 + 19 =