Của Shin Kyung Shook. Dịch bởi Lê Hiệp Lâm – Lê Nguyễn Lê
323 trang. NXB: Nhã Nam và NXB Hội nhà văn. 72.000 đ
Đánh giá: *****
Bạn sẽ hiểu ra, người mẹ trong “Hãy chăm sóc mẹ,” cho đến phút cuối, là một bí ẩn. Bà mất tất cả: bản thân, trí óc, tên, bản thể. Bạn muốn biết, bà mẹ bị lạc kia, tên là gì? Bà tên là Park So-nyo. Khi nào người mẹ được gọi tên trong truyện? Đầu tiên là khi bà bị mất tích, tên bà được đăng trên tờ rơi, lần thứ hai khi cô giáo từ trại trẻ mồ côi đến tìm bà nơi ngôi nhà chỉ khắc tên chồng bà, lần cuối bởi người đàn ông- người bạn tri kỷ của bà đã âm thầm đi qua bao gừng cay muối mặn trường đoạn cuộc đời nay đã lẫn chỉ còn nhớ duy nhất tên bà. Bạn nhận ra người mẹ đã mất tên, mất căn cước, mất cuộc đời, khi con cái chỉ coi bà là mẹ, chồng chỉ coi là vợ, mà hoàn toàn không có một khái niệm gì về cuộc đời bên ngoài căn nhà của bà: cuộc đời của người phụ nữ giúp và nuôi một đứa bé ở trại trẻ mồ côi suốt bao nhiêu năm cũng như đồng hành về mặt tinh thần cùng một người đàn ông khác. Bạn kết luận, bà Park So-Nyo là kẻ xa lạ, với toàn bộ.
Bạn đau đáu tại sao mẹ ốm mà cả gia đình không ai hay biết: có phải thuần túy vì bà mẹ đã giấu bệnh mình bị Alzheimer, hay bệnh tình cùng với sự thờ ơ của con cái đã dẫn đến một cái kết bi kịch? Bạn tự hỏi có phải truyện có một cái kết bi kịch, bà mẹ đã chết hay còn sống? Không một câu trả lời ở kết truyện là cái bạn nhận được. Liệu có phải bà đã qua đời và hóa thành con chim mà quan sát đứa con gái út giờ đây khổ sở chăm sóc thế hệ tiếp theo? Hay bà hiện hồn về nhà cũ ở quê theo dõi ông chồng? Hay bà hiện hồn đến bệnh viện thăm người bạn nay đã lẫn? Bạn đọc thấy một sự mơ hồ đến quẫn trí. Bạn tự hỏi: Có chắc chắn Mẹ đã mất, hay không? Mẹ đã mất hay chưa, xin cậy vào độc giả. Sự khốn cùng và quẫn bách sẽ đeo đuổi bạn cho đến trang cuối cùng, khi rút cục số phận của bà mẹ vẫn mãi là một bí ẩn không giải đáp, khi cuộc đời vẫn phải nối tiếp, khi con cái bắt đầu buông xuôi.
Bạn được cung cấp lần lượt những thông tin về người mẹ, qua góc nhìn của người con gái thứ hai, người con trai cả, người chồng của mẹ, của chính người mẹ, và cuối cùng lại là của người con gái thứ hai, nhà văn. Nhưng bạn không thể nói chắc về những tóm tắt về ngôi kể như trên, khi chỉ có chương thứ hai của người con trai cả được kể ở ngôi thứ ba, một kỹ thuật quen thuộc, còn tất cả các chương còn lại, đều kể từ ngôi thứ hai: “You” trong tiếng Anh, “bạn” trong tiếng Việt, hoặc đa dạng hơn: con, ông, mày. Một thể kể chuyện lạ lùng và hấp dẫn: vượt qua hình thức nhiều góc kể, “Hãy chăm sóc mẹ” là một hợp bè của nhiều giọng kể phức tạp, mà không khí truyền thống đậm đặc của bản dịch tiếng Việt chỉ sử dụng ngôi thứ ba đã xóa nhòa hết sự phức tạp của kỹ thuật kể. TIểu thuyết này của Shin Kyung Sook đưa văn học hiện đại Hàn Quốc lên một đỉnh cao mới: tác giả không chỉ kể một (và nhiều) câu chuyện, một cách ấn tượng, gài gắm đầy mơ hồ, vừa thành công về mặt nội dung, một cách ám ảnh, cho những độc giả chỉ nhắm đọc lấy cốt truyện, vừa thành công về mặt kỹ thuật kể. “Hãy chăm sóc mẹ” viết về một đề tài tưởng không thể cũ kỹ hơn, tình mẹ, nhưng không hề rơi vào cạm bẫy của một thứ văn chương sến sáo.
Bạn sẽ thấy, “Hãy chăm sóc mẹ,” không chỉ là, một cách bi thương, bài tụng ca sự hy sinh vô điều kiện của người mẹ, của phụ nữ. Cuốn sách còn là hồi chuông cảnh tỉnh về gia đình, khi nó phanh phui sự thật phũ phàng và tàn nhẫn trong mối quan hệ mẹ cha và con cái, con cái và cha mẹ. Cuốn sách còn đi xa hơn, khi kích bạn chất vấn cả sự hy sinh: Nó không chỉ thúc giục bạn hãy chăm sóc lấy mẹ, nó cung cấp một lời đáp bi đát khi lời cuối cùng đứa con gái dành cho mẹ bị mất trí bị lạc trong thành phố gần một năm trời không tìm thấy, là phó thác bà vào bàn tay Chúa. Bạn sẽ hiểu ra: chính mình cũng sẽ không thoát ra khỏi lòng luẩn quẩn của mối quan hệ ấy: nếu bạn là mẹ, bạn sẽ hy sinh, nếu bạn là con, bạn sẽ dần bỏ rơi mẹ. Và bạn cầu nguyện, bất lực, yếu ớt, không lối thoát: Xin Người, hãy chăm sóc mẹ.
