Tưởng chừng như cuốn sách xoay quay chỉ xoay quanh việc viết lách của tác giả Trish Hall – người biên tập tờ New York Times hơn hai thập kỷ. Cuốn sách là cuốn cẩm nang cho bất cứ ai muốn cải thiện khả năng viết để chinh phục độc giả qua những mẹo viết lách, những đòn tâm lý hay những yếu tố mà bạn có thể chưa biết. Không chỉ là viết lách, cuốn sách mang lại cho bạn nhiều hơn thế!
Về tác giả Trish Hall:
Sẽ là thiếu sót khi chia sẻ về một cuốn sách liên quan đến viết lách mà không giới thiệu tới Trish Hall với kinh nghiệm và câu chuyện của cô để thuyết phục bạn đọc. Trish Hall được biết tới làm biên tập viên tại tờ New York Time – tờ uy tín hàng đầu tại Mỹ trong hơn hai thập kỷ với sáu chuyên mục khác nhau, đặc biệt là mục Quan Điểm – Góc nhìn (Op-Ed) với vị trí biên tập viên chính.
Tác giả may mắn vì thuộc kiểu thứ ba – kiểu người luôn cảm thấy họ sinh ra để trở thành một nhà văn, bằng cả cảm tính và lý trí. Mặc dù đầy đủ về mặt vật chất khi còn là một đứa trẻ nhưng tác giả vẫn luôn cảm thấy khổ sở và đọc sách đã trở thành cách giải khuây. Trish Hall bắt đầu viết từ một bài viết nhỏ mỗi ngày mà giáo viên giao tới những tờ báo nhỏ, và con đường của cô đến với tờ New York Time cũng không hề dễ dàng.
Những bài học về câu chuyện của tác giả
Trong quá trình phát triển sự nghiệp của mình, mỗi khoảng thời gian, tác giả lại đưa ra những bài học mà những “người viết tương lai” nên thực hiện như: đăng ký tham gia bất kỳ tổ chức xuất bản hay thành viên nhóm viết sáng tạo nào đó khi là sinh viên; học hỏi từ những lời góp ý; xây dựng mối quan hệ tốt với đồng nghiệp… Trong quá trình đó, bài học về sự kiên trì là điều rõ ràng nhất: Bạn phải kiên trì, kể cả khi bạn bị từ chối. Chắc chắn rồi, có những người dường như có toàn bộ sự may mắn, chuyển từ một công việc tốt này sang một công việc tốt khác. Nhưng tôi không phải là một trong số họ.
Như John McPhee – tác giả cuốn sách yêu thích của tác giả về viết lách đã chia sẻ: Viết lách là một sự giày vò, đặc biệt là khi bắt đầu viết bản nháp đầu tiên. Khi theo đuổi sự nghiệp viết chuyên nghiệp – một biên tập viên, bạn không thể tránh khỏi việc trì hoãn và nghĩ rằng tác phẩm của mình thật kinh khủng, nhưng hoàn toàn tin rằng mình muốn viết như Trish Hall đã trải qua. Bởi vậy, hãy tìm cho mình những người có thể đưa ra lời nhận xét giúp bạn tiến bộ là rất quan trọng với sự nghiệp viết cũng như trở thành biên tập viên của bạn. Dù viết bất kỳ thứ gì, hãy tránh những từ ngữ nhàm chán và thuật ngữ, công việc của bạn chính là biến những thứ phức tạp trở nên dễ hiểu hơn với độc giả.
Làm việc trong ngành báo chí rất nghiệt ngã bởi đa số mọi người đều nói rằng họ không tin và không thích nhà báo. Bản thân tác giả làm việc trong lĩnh vực này nhiều thập kỷ, đối mặt với việc cân nhắc tính hợp lý, cấu trúc chính tả, mức độ chính xác của bài viết… cũng không chắc tại sao mọi người lại nghĩ như vậy. Công việc áp lực là vậy, bạn hãy luôn gửi những tờ ghi chú sau đó để cảm ơn người khác đã dành thời gian nói chuyện và sử dụng email như một cách để đẩy cuộc hội thoại đi xa hơn – cố gắng gây ảnh hưởng.
Sự quan trọng của việc tiếp thu nhận xét, đánh giá của người khác đã giúp cho tác giả sống sót và phát triển mạnh mẽ trong ngành báo chí khắc nghiệt. Tác giả chia sẻ: Biết được bạn tốt ở lĩnh vực nào và phát triển từ đó, nhưng cũng phải cải thiện những điểm của mình và học hỏi từ những ai khác biệt với bạn. Công việc viết chuyên nghiệp khắc nghiệt tới mức: Nếu bạn viết thứ gì đó hiển nhiên một cách phũ phàng và bạn không nổi tiếng, bài báo của bạn sẽ không bao giờ thoát khỏi đống bản thảo không đạt yêu cầu.
Điều đó như là bước đệm để tác giả chia sẻ về kinh nghiệm làm việc với những người nổi tiếng của cô. Một vài người nổi tiếng sẵn sàng từ chối New York Times khi được yêu cầu chỉnh sửa bài viết: Họ thích được xuất bản ở những nơi không yêu cầu quá nhiều từ họ. Việc chậm trễ trong lúc làm việc với người nổi tiếng là không thể tránh khỏi khi những thứ là công sức nhóm được xuất hiện dưới cái tên của một người.
Câu chuyện của bạn là gì?
Bạn không cần phải nổi tiếng hay quyền lực để mang lại một thứ gì đó hữu ích cho cuộc đối thoại công khai. Với một vài bài viết, tất cả chúng ta đều có thể tìm ra những câu chuyện để kể.
Đi tìm tiếng nói của bạn: Bạn phải luôn luôn có một lý do cụ thể để kể câu chuyện của mình, cùng với một vài hiểu biết về lĩnh vực đó. Đừng ngần ngại khi sử dụng những kinh nghiệm cá nhân để đưa ra quan điểm thay vì theo cách bạn nghĩ mọi người nên viết, bạn đang chân thật với chính mình. Không quan trọng bạn làm thế nào để hoàn thành bài viết, bạn phải viết từ nội tâm sâu thẳm của chính mình cùng những chi tiết xác đáng.
Tuy nhiên, không phải tất cả các bài luận đều cần một khía cạnh cá nhân, mặc dù đôi khi nó có thể hợp lý. Chia sẻ các thông tin cá nhân có thể là một chuyển khó khăn với các nhà báo bởi vì nhiều người quen giữ những thông tin riêng tư không dính dáng đến công việc của họ. Bởi vậy, bạn sẽ phải tự xác định rằng bạn sẵn sàng chia sẻ bao nhiêu thông tin cá nhân.
Chinh phục mọi người
Nếu bạn muốn thuyết phục mọi người lắng nghe mình, bạn cần phải lắng nghe họ trước. Việc tóm tắt toàn bộ các cuộc hội thoại ở trong đầu bạn và thực sự lắng nghe tốn rất nhiều nỗ lực, và đó là một nỗ lực hầu hết mọi người không muốn làm.
Chúng ta không biết lắng nghe hoặc không sẵn sàng lắng nghe. Bởi vậy, tác giả đã viết những gợi ý cụ thể để bạn có thể cải thiện khả năng lắng nghe – điều quan trọng đối với người viết lách. Đơn cử như việc sử dụng điện thoại, nhắn tin khi đang giao tiếp với người khác – một cách gián tiếp để nói “tôi có nhiều thứ quan trọng hơn bạn rất nhiều”. Từ những chia sẻ đó, tác giả đưa độc giả đến những mẹo, những bí quyết khi thực hiện phỏng vấn dưới vai trò của nhà báo.
Dưới góc độ một người viết, bạn cần hiểu ai sẽ là người có khả năng đọc bài viết đó bằng cách nhìn vào những tờ báo đã được xuất bản, những bài báo nổi tiếng nhất, nhìn vào bình luận của mọi người. Hãy đi sâu tìm hiểu độc giả bằng việc đọc những thứ bạn không thường đọc để biết cách viết thuyết phục hơn. Bằng việc đồng thuận với độc giả của bạn, bạn sẽ có xu hướng dễ thay đổi ý kiến của họ hơn. Khiến họ nhìn thấy bản thân mình trong bạn là điều thật sự quan trọng không chỉ đối với người viết. Hãy tập trung vào thứ mà bạn chia sẻ, tìm kiếm điểm bạn thấy sự kết nối, khi đó phản chiếu là một kỹ năng hữu ích.
Nếu bạn hiểu được điều mọi người yêu, ghét, thích thú và sợ hãi, bạn có thể lôi kéo sự đồng thuận của họ bằng cách khuấy động cảm xúc của họ và xác nhận chúng. Tác giả phân tích cho bạn đọc những loại cảm xúc mà có ảnh hưởng tới cảm nhận của độc giả như: tình cảm đơn thuần, sự tức giận, sự khao khát, buồn bã hay là đau khổ. Đặc biệt, trong bài viết của bạn, hãy hiểu rằng thành kiến của con người thiên về sự xác nhận và lạc quan nên hãy tạo ra những tuyên bố tích cực để độc giả có xu hướng tiếp nhận thông tin đó.
Những mẹo viết lách
Kể những câu chuyện: Nếu bạn kể ra được những câu chuyện, đôi khi bạn có thể thay đổi cả các ai đó nhìn nhận thế giới. Bạn không cần thiết phải kể những câu chuyện dài, chỉ cần mẩu chuyện đó đặc sắc và thật. Tác giả gợi ý cho độc giả 4 cách để đem câu chuyện vào trong bài viết của mình: tìm kiếm sự hồi hộp, tạo ra sự biến đổi, sử dụng hình ảnh để giúp người đọc nhìn rõ hơn, và kể chuyện một cách logic.
Sự thật quan trọng: Tác giả tập trung phân tích mức độ quan trọng của sự thật trong viết lách mà còn lý giải những hiểu lầm mà người ta thường gặp phải. Đơn cử như bộ não chúng ta không thích những thông tin mâu thuẫn với điều chúng ta tin là thật. Những mẹo nghiên cứu và tìm kiếm sự thật cũng được tác giả gợi ý trong cuốn sách như tránh những trang mạng cá nhân ngẫu nhiên, chú ý đến các bài nghiên cứu học thuật…
Tập trung đi vào chi tiết: Chi tiết ở đây không được hiểu là cố gắng nhét nhiều luận điểm vào một bài viết ngắn, viết một cách tổng quát, từ ngữ khó hiểu như nhiều độc giả lầm tưởng. Đừng cố gắng viết để thể hiện sự thông minh của bản thân, hãy viết thật đơn giản để độc giả có thể dễ dàng hiểu. Và tôn trọng độ dài bài viết được đề ra như một cách để giúp bạn truyền tải tới độc giả tốt hơn.
Nghĩ ra những ý tưởng mới lạ: Đây được coi là phần khó nhất trong công việc viết lách cho một cuốn tiểu thuyết. Khi bạn thật sự đặt toàn bộ suy nghĩ của bản thân vào cuộc sống thay vì chiếc điện thoại, bạn sẽ vô tình nghe thấy từ ai đó – điều có thể sẽ thành cảm hứng viết.
Là biên tập viên phần lớn cuộc đời mình, tác giả Trish Hall nêu ra 3 yếu tố quan trọng nhất để bài viết của bạn có thể được xuất bản: gây ngạc nhiên bởi một thứ gì đó, đem tới một góc nhìn mới mẻ về đề tài cũ, hoặc có được cảm giác thích thú trong bài viết. Hãy nhớ, bất cả dạng viết luận nào cũng cần có lập luận và kết luận hợp lý. Với các bài viết trong mục Quan điểm – Góc nhìn, cách bạn có thể khiến cho bài viết trở nên hấp dẫn là: tạo ra một cuộc tranh luận và đưa ra cách giải quyết; đi vào ý chính một cách nhanh chóng…
Tâm lý học về thuật thuyết phục
Ta tin và thứ mà ta tin: Tác giả nêu ra lý luận tâm lý học dưới sự chứng minh của các nhà tâm lý học rằng chúng ta quan tâm đến những dẫn chứng có lợi cho quan điểm cá nhân và phớt lờ những dẫn chứng chống lại những quan điểm đó. Bởi vậy, ta thích giao du với những người có cùng quan điểm với mình cả ở ngoài đời lẫn trên mạng. Nhưng bạn không thể mãi tin vào những điều bạn đang tin. Con người có thể thay đổi, tuy vậy, kể cả khi bạn đã thành công trong việc thay đổi tư duy của ai đó cũng đừng hi vọng rằng họ sẽ thừa nhận rằng bản thân thay đổi. Dưới đây là một số gợi ý từ chuyên gia về tâm lý học đã được tác giả Trish Hall giới thiệu trong cuốn sách:
Hãy cho đi: Người khác sẽ dễ cho bạn điều bạn muốn hơn khi bạn hiểu những gì họ mong muốn và đáp ứng điều đó cho họ, dù cho đó là một món quà nhỏ.
Hãy đặt câu hỏi: Các nghiên cứu cho thấy con người coi thường xác suất họ nhận được câu trả lời “có” cho một câu hỏi trực tiếp.
Khiêm tốn: Đặc điểm này có thể được hiểu rằng bạn luôn sẵn sàng lắng nghe ý kiến của những người xung quanh. Hãy nghĩ tới việc lựa chọn từ để giảm sự tương phản vì bạn đang viết cho những người đọc có quan điểm khác nhau. Các nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng nếu bạn nhắc tên khác nhiều lần, bạn sẽ lấy được lòng tin và cảm tình của người đó.
Sử dụng biểu đồ và đồ thị: Hai nhà nghiên cứu chính trị đã chỉ ra rằng biểu đồ và đồ thị giúp con người thu nhận thông tin dễ dàng hơn là văn bản. Bởi vậy, khi viết bài sẽ thật tuyệt nếu bạn đưa thông tin đến người đọc qua cách thức trên. Tuy nhiên, nó cũng gặp phải trở ngại trong việc tiếp nhận thông tin khi con người ta chối tiếp nhận những ý tưởng đe dọa cái tôi của họ.
Lời kết
Đúng như nhận xét của độc giả Patricia T. O’ Connor về cuốn sách này: “Cuốn sách không chỉ xoay quanh việc viết lách, nó nói về việc tạo tầm ảnh hưởng trong cuộc sống cũng như trong tác phẩm viết”. Cuốn sách vượt qua kỳ vọng của độc giả về một cuốn sách giúp học cải thiện kỹ năng viết từ một chuyên gia có kinh nghiệm như Trish Hall. Nó mang đến cho độc giả những góc nhìn mới về công việc biên tập, về những hiểu lầm khi viết, về những yếu tố quan trọng trong công việc nói chung dựa trên yếu tố tâm lý – điều mà cô đã dành phần cuối trong cuốn sách để chia sẻ.
Ngỡ rằng cuốn sách được viết từ một biên tập viên sẽ chỉ có thể áp dụng được trong ngành báo chí. Những nhận định đó hoàn toàn sai lầm khi nói về cuốn sách này. Cuốn sách dành cho những người đang muốn truyền tải câu chuyện của mình qua câu chữ, những người đang băn khoăn không biết nên bắt đầu tư đâu khi bước và ngành báo, hay những người vẫn đang tìm tìm tiếng nói của bản thân trong những bài viết để gây ấn tượng với độc giả.
