NÊN ĐI ĐẾN THÀNH CÔNG BẰNG VƯƠNG ĐẠO HAY BÁ ĐẠO?
Trong hai ngày di chuyển bằng xe buýt và đứng trên xe tôi đã đọc xong cuốn sách mỏng “Con đường đi đến thành công bằng sự tử tế-vương đạo cuộc đời”.
Tác giả của cuốn sách là Inamori Kazuo, người sáng lập công ty Kyocera và công ty KDDI, nguyên chủ tịch Japan Airlines.
Người dịch cuốn sách này là chị Nguyễn Đỗ An Nhiên, một người được đào tạo bài bản về ngôn ngữ và Nhật Bản học, nhiều năm trải nghiệm cuộc sống ở Nhật Bản và môi trường văn hóa Nhật.
Trong cuốn sách tác giả bàn về lẽ sống, mục đích đích thực của đời người là gì, con đường nào dẫn doanh nhân và từng người đến thành công.
Theo ông thì lẽ sống vì mọi người, vì tha nhân là ngọn đèn dẫn dắt và duy trì thành công.
Để có được thành công, đặc biệt là duy trì thành công thì con người, đặc biệt là người lãnh đạo công ty, quốc gia, tổ chức phải biết “khắc kỷ”, chế ngự lòng tham, dục vọng để liên tục nâng tầm bản thân về tri thức, đạo đức, nhân cách.
Thực chất, cuốn sách là sự diễn giải và minh họa bằng ví dụ thực tiễn từ cuộc đời ông cho các luận điểm được nêu ra trong cuốn Nanshu O I kun (Nam Châu Ông di huấn)-cuốn sách tập hợp những lời dạy của Saigo Takamori được học trò và người hâm mộ ghi chép lại và xuất bản sau khi ông qua đời.
Saigo Takamori là võ sĩ phiên Satsuma, người nắm giữ vai trò là đại tướng, tổng tư lệnh quân đội thiên hoàng Minh Trị trong cuộc chiến đảo mạc lật đổ Mạc phủ Tokugawa để lập chính phủ mới, cũng là người chủ trương và thực thi “bãi phiên lập tỉnh” để lập ra chế độ hành chính hiện đại ở Nhật.
Đặc biệt trong cuốn sách cũng nhắc lại câu chuyện Saigo Takamori chấp nhận giảng hòa với tổng tư lệnh quân Mạc phủ để sau đó đưa quân nhập thành Edo trong hòa bình tránh một cuộc đổ máu huynh đệ tương tàn không cần thiết.
Về chuyện này tôi đã kể một hai lần trên Facebook. Trong cuốn sách về lịch sử Nhật Bản chưa xuất bản của mình, tôi cũng dành cho Saigo một chương quan trọng.
Ở đây, trong cuốn sách này cũng kể lại một chuyện khác tương tự nói lên tinh thần cao thượng, khoan dung của người Nhật, xứng đáng ngang ngửa với người Mĩ sau cuộc nội chiến và nhuốm màu võ sĩ đạo.
Xin trích nguyên văn:
“ Phiên Shonai đầu hàng toàn diện sau cuộc chiến với tân chính phủ. Việc phe giành chiến thắng tịch thu vũ khí phe thua trận là chuyện bình thường. Nhưng Saigo đã bắt quan quân mình bỏ dao kiếm, vào phiên Shonai không vũ khí trên tay. Vừa là cách đề phòng binh lính, võ sĩ hiếu chiến gây bạo loạn, vừa để bày tỏ thái độ tôn trọng kẻ bại trận. Kẻ thắng buông vũ khí, kẻ thua lại được phép-người Shonai ngạc nhiên là vì vậy”.
Không cần diễn giải gì nhiều, bản thân câu chuyện này sẽ gợi lên những người có hiểu biết về lịch sử sự lay động đến tận tâm can.
Saigo cũng chính là nhân vật được lấy làm nguyên mẫu trong bộ phim nổi tiếng của Holly Wood-“The last samurai”-Võ sĩ cuối cùng.
Người Việt hiện nay nên đọc cuốn sách này. Đọc để hiểu người Nhật, nước Nhật.
Có một thực tế đáng tiếc là trong suốt 2700 năm qua và đặc biệt là từ thời Edo (1603-1867) trở đi sách vở của Nhật Bản được xuất bản rất nhiều nhưng người Việt-cho dù quan tâm đến Nhật, ngưỡng mộ Nhật lại đọc rất ít. Số người đọc được nguyên tác cũng ít mà các bản dịch cũng ít. Trong số các sách được dịch thì lại có một tỉ lệ rất lớn sách thuộc dòng giải trí thuần túy. Giải trí bản thân nó không có gì là xấu nhưng muốn hiểu Nhật mà chỉ đọc nó thì chẳng khác gì chỉ nhìn được vẻ bề ngoài.
Saigo Takamori và Sakamoto Ryoma là hai nhân vật được rất nhiều nhà lãnh đạo, thương gia, người dân và đặc biệt là phụ nữ Nhật yêu mến.
Cả hai đều là võ sĩ.
Có lẽ tác giả Nitobe Inazo đã đúng khi dự đoán về tương lai của võ sĩ đạo. Càng ngày, khi văn minh vật chất và xã hội hậu công nghiệp phơi bày những tiêu cực, con người càng nhận chân hơn giá trị thực sự của đời người và những thứ vốn chị chỉ trích là “giáo huấn”, không thiết thực dần dần được khẳng định trở lại (có thể đọc tham khảo Võ sĩ đạo-linh hồn của Nhật Bản, Lê Ngọc Thảo dịch). Trong số đó có giá trị sâu thẳm thuộc về nội tâm, đạo đức con người-những thứ vốn ngay từ khi thoát khỏi tình trạng dã man sơ khai, con người đã nhận ra và bàn luận cho dù là ở Nho giáo, Phật Giáo hay Thiên chúa giáo.
Xin trích lại đây lời giới thiệu của NXB Trẻ ở những trang đầu cuốn sách để khép lại bài viết này:
“Và quan trọng hơn cả, hai nội dung trong sách đều xuất phát từ những ưu tư của những công dân yêu nước tột cùng. Saigo Takamori trăn trở trước những thay đổi của xã hội Nhật đương thời khi đương đầu với văn minh Âu-Mỹ, Inamori Kazuo trăn trở trước những nhiễu nhương của xã hội Nhật Bản hiện đại trên đường chạy gìn giữ vị trí cường quốc kinh tế. Vậy mà lạ thay, hai xã hội Nhật Bản ở cả hai thời đại khác nhau xa hàng trăm năm ấy đều là hai xã hội, hai thời kỳ mà người Việt Nam ta đang ngưỡng mộ, đang khát khao vươn đến”.
Tôi đánh giá cao người chấp bút viết những dòng trên ở cách đặt vấn đề.
Vấn đề nói trên phản ánh một sự thật mà chúng ta có lẽ muốn né tránh-người Việt vẫn đang trong trạng thái chưa trưởng thành vì chưa hiểu được người và chưa hiểu được mình. Người Việt ngưỡng mộ nước Nhật suốt từ những năm giữa thế kỉ XIX nhưng ngưỡng mộ cũng chỉ dừng ở đó, người Việt thực sự chưa hiểu nước Nhật, người Nhật hoặc thậm chí người Nhật hiểu người Việt, nước Việt hơn người Việt hiểu về nước Nhật. Sợ hơn, có bạn còn bảo tôi rằng “có lẽ người Nhật còn hiểu chúng ta hơn chính bản thân chúng ta hiểu về mình”.
Tôi lưỡng lự trước ý này nhưng cho rằng đấy là nguy cơ rất thực.
Học hỏi, nhìn lại bản thân và thực hành điều mình hoc được một cách nghiêm túc trong sự giác ngộ cao về đích đến của nhân sinh là con đường vương đạo để giải quyết vấn đề ấy ở phương diện cá nhân.
Xã hội suy cho cùng cũng chỉ là từ các cá nhân hợp lại trong mối quan hệ phức hợp mà thành. Sự chuyển biến của từng cá nhân sẽ tạo ra sự chuyển biến tích cực của xã hội. Phải chăng đấy là lối đi cho những cá nhân đang phải sống trong trạng thái hỗn mang, là cách cống hiến cho xã hội của những con người sống trong xã hội đang phải đối mặt với những vấn đề cơ bản và ngày một trầm trọng.
Gấp sách lại rồi, tôi vẫn suy nghĩ mãi về điều đó.
Nguồn: Fb Nguyễn Quốc Vương