Úc: Định hướng phát triển thư viện số

0
188

(Cinet)- Để người dân toàn nước Úc có thể tiếp cận mọi lúc mọi nơi là điều mà Thư viện Quốc gia Nam ÚC đang hướng tới.

Úc: Định hướng phát triển thư viện số   - ảnh 1
Ảnh minh họa. Nguồn: shire.gov.cx
 

1. Bối cảnh thư viện Úc

Là một nơi lưu trữ tri thức, thư viện nước Úc không tạo ra một không khí nặng nề bởi sách vở, mà ngược lại, tạo được một môi trường hết sức dễ chịu và thoải mái. Từ kiến trúc, trang thiết bị, quản lý, đến phục vụ đều tạo điều kiện để người đọc đến được với tri thức trong một trạng thái thư giãn và vui vẻ.

Hai điều nổi bật ở tất cả các thư viện của quốc gia này, và có lẽ cũng là điểm chung của thư viện các nước phát triển, là tư duy phục vụ và tự phục vụ. Về lĩnh vực phục vụ, thư viện có rất nhiều kênh để giao tiếp với độc giả: thông tin hướng dẫn trên giấy, bàn hướng dẫn trực tiếp có nhân viên thư viện trực, thông tin hướng dẫn trên website… Thậm chí, website Thư viện Đại học Queensland còn có nhân viên trả lời trực tuyến câu hỏi của sinh viên trong giờ hành chính. Các thư viện cung cấp những loại dịch vụ đa dạng để hỗ trợ độc giả tiếp cận tài liệu một cách tốt nhất. Thư viện thành phố Brisbane cho phép người đọc “gọi” một quyển sách từ chi nhánh xa đến chi nhánh gần nhà để tiện việc mượn, trả. Thư viện thành phố Melbourne có thể mượn sách từ các thư viện khác hộ người đọc của mình. Sách mượn từ các hệ thống thư viện khác nằm trong thành phố Melbourne sẽ không bị tính phí. Tuy hoạt động mượn và trả sách của thư viện đã được tự động hoá, nhưng thư viện luôn có nhân viên túc trực để giúp đỡ độc giả thao tác với máy móc. Mục đích chính của việc tự động hoá hoạt động thư viện không phải để tiết kiệm nhân lực cho thư viện, mà là để chăm sóc tối đa sự tự do của khách, để họ cảm thấy thoải mái nhất khi đến với các dịch vụ công cộng như thế này.

Khách sử dụng sau khi tìm kiếm tài liệu trên website của thư viện sẽ tự đến lấy tài liệu ấy ở khu vực lưu trữ và làm thủ tục mượn sách ở máy mượn sách tự động. Khách chỉ cần quét thẻ thư viện qua bộ phận đọc thẻ và sau đó quét mã vạch của từng tài liệu cần mượn là đã hoàn thành thủ tục mượn sách. Khi trả tài liệu, khách chỉ cần bỏ tài liệu vào khe trả lài liệu lắp trên tường thì máy quét lắp đặt ở khe cũng sẽ tự động thao tác và xoá tên tài liệu khỏi danh sách mượn trong tài khoản của khách. Khe trả sách này thường được lắp đặt ở hai nơi: bên trong thư viện để phục vụ khách trả sách trong giờ thư viện hoạt động, và bên ngoài cổng thư viện để phục vụ khách trả sách khi thư viện đã đóng cửa. Các hoạt động in ấn, photocopy, scan tài liệu hay sử dụng Internet đều do khách tự thực hiện và được thanh toán qua thẻ thư viện của khách. Các thiết bị kỹ thuật không ngừng được nâng cấp để chăm sóc tốt nhất nhu cầu tự phục vụ của khách.

Thư viện Đại học Queensland đã cập nhật thêm chức năng in biên nhận cho máy trả sách tự động vào tháng 9/2011, để tránh tình trạng sách đã nhét qua khe trả nhưng vì lý do nào đó mà hệ thống không cập nhật vào tài khoản thư viện của sinh viên.

Đa phần tài liệu thư viện được miễn phí cho tất cả các khách thuộc đối tượng phục vụ của họ, nhưng tài liệu trễ hạn sẽ bị phạt, mức độ nặng nhẹ tuỳ vào tính chất tài liệu và quy định của từng thư viện.

Kho tài liệu của Thư viện Đại học Queensland được phân loại rất hợp lý, phục vụ được các nhu cầu đa dạng của tất cả mọi người. Một tựa sách phổ biến có thể có các loại sau: loại mượn một tháng, có thể gia hạn hai lần, mỗi lần được thêm một tháng nữa, loại mượn bảy ngày, loại mượn ba ngày, loại mượn hai giờ, và loại đọc tại chỗ. Tựa sách ít phổ biến hơn có thể không có loại mượn một tháng hay loại mượn bảy ngày. Loại mượn càng ngắn ngày, khi trễ hạn bị phạt càng nặng. Đối với các bản sách mượn một tháng, nếu có một độc giả khác yêu cầu được mượn quyển sách này thì người đang giữ nó phải hoàn trả lại trong vòng bảy ngày kể từ ngày nhận thông báo đòi sách của thư viện, nếu trễ cũng sẽ bị phạt rất nặng. Chính sách này đảm bảo không ai giữ một tài liệu quá lâu trong khi có nhiều người muốn đọc nó, lại cũng đảm bảo sách luôn nằm trong tay độc giả, luôn trong tình trạng được sử dụng thay vì nằm tại nơi lưu trữ của thư viện.

Người sử dụng thư viện cư xử vì người khác như một quy tắc. Cũng giống như trong nhiều hoạt động khác, khách đến thư viện luôn luôn xếp hàng chờ đến lượt: ở máy mượn sách, máy trả sách, máy in, máy photo, và khu vực sử dụng máy tính. Nhiều tân sinh viên châu Á của Đại học Queensland đã rất ngạc nhiên khi thấy trước những phòng máy tính của thư viện, sinh viên xếp hàng dài dằng dặc, mặc dù thời gian sử dụng máy tính cho mỗi lượt không hề bị giới hạn. Người ta kiên nhẫn chờ đợi người trước dùng xong để đến lượt mình, dù có khi chẳng biết bao giờ họ mới xong. Bên cạnh đó, vẫn có những khu vực máy bị quy định thời gian sử dụng: máy dùng 5 phút dùng để in ấn, máy dùng 15 phút dùng để kiểm tra e-mail hay thời khoá biểu… Điều này cho thấy thư viện hết sức nhấn mạnh đến tinh thần chia sẻ, vì chia sẻ mang đến sự công bằng và cảm giác thoả mãn cho tất cả mọi người.

Sự tự phục vụ đi kèm với tinh thần tự giác và ý thức trung thực. Hệ thống thư viện nói riêng và các hệ thống công cộng khác như siêu thị, bảo tàng, cửa hàng nói chung luôn thể hiện sự tôn trọng khách khi không bao giờ yêu cầu khách phải gửi lại túi xách khi vào khu vực tự chọn. Điều này đòi hỏi khách phải có ý thức tự tôn trọng mình, không bao giờ tơ hào đến của chung. Tất nhiên, thư viện, cũng như những nơi công cộng khác, luôn có máy quét lắp đặt ở cổng để báo động khi có tài sản của khu vực bị đưa ra ngoài một cách trái phép, nhưng máy móc không phát hiện ra được mọi trường hợp. Thiết bị duy nhất kiểm soát sách ra ngoài trái phép chỉ là máy quét gắn ở cửa thư viện.

Thư viện ở Úc không phân chia khu vực lưu trữ sách đọc tại chỗ và sách mượn về nhà. Người đọc sau khi lấy sách ra khỏi kệ có thể ngồi đọc ngay tại các khu bàn ghế trang bị gần đó, hoặc mang đến máy mượn sách làm thủ tục rồi đưa sách ra ngoài. Thế nên camera lắp đặt trong thư viện không thể phát hiện được người đọc trộm sách. Vì vậy, chỉ có lòng tự trọng của người sử dụng mới là công cụ kiểm tra chính xác nhất, và thư viện đặt lòng tin vào khách của họ.

Thiết kế của thư viện cũng tập trung vào phục vụ việc thư giãn của độc giả. Người Úc nói chung và sinh viên ở Úc nói riêng đến thư viện không chỉ để đọc sách, mà ngay cả khi họ đọc sách thì thư viện cũng cố gắng làm cho sự căng thẳng và mệt mỏi giảm đến mức tối thiểu. Thiết kế thư viện không chỉ là những phòng ốc khô khan mà thực sự là những công trình nghệ thuật, đầy ắp cây xanh và ánh sáng tự nhiên. Chi nhánh Ispwich của Thư viện Đại học Queensland được thiết kế thơ mộng như một quán cà phê với dãy cây xanh và dòng suối nhỏ. Bên cạnh thư viện là cantin. Thư viện cũng cho phép mang vào một số thứ ăn, thức uống theo quy định. Để phục vụ nhu cầu và sở thích của người dùng, thư viện thiết kế nhiều khu vực khác nhau với mục đích sử dụng khác nhau. Thư viện trường đại học thường có khu vực bàn học cá nhân bình thường, khu vực bàn học cá nhân có khoá để người dùng có thể cất đồ đạc khi đi ra ngoài, phòng làm việc cá nhân có trang bị máy tính, bàn làm việc nhóm, phòng làm việc nhóm có máy tính, máy chiếu, khu vực yên lặng tuyệt đối và khu vực có thể trò chuyện ở mức độ vừa phải, khu học tập 24/24 giờ, …

Thư viện công cộng thường có khu vực triển lãm, khu vực đọc sách, khu vực sinh hoạt tập thể, khu vực dành cho thiếu nhi với nhiều sách vở và đồ chơi có tính giáo dục, khu vực dành cho cha mẹ vui chơi và dạy dỗ trẻ nhỏ dưới 2 tuổi… Trẻ con đến thư viện được dạy thái độ tôn trọng người khác, biết giữ trật tự, biết sắp xếp đồ đạc sau khi dùng xong, chơi xong. Chi nhánh Indooroopily của Thư viện thành phố Brisbane có khu vực chơi cờ vua, với bàn cờ khắc hẳn vào mặt bàn và quân cờ được sắp xếp rất ngăn nắp trên bàn cờ. Trẻ con vào chơi cờ rất nhiều nhưng không quân cờ nào bị mất, cho thấy trẻ dù lớn hay nhỏ đều được dạy dỗ tử tế và kiểm soát tốt. Chính quyền thành phố Melbourne đã cho xây dựng một thư viện độc đáo lấy ý tưởng từ hình ảnh cầu vồng để tạo cho công trình kiến trúc thư viện của thành phố một hình ảnh thu hút độc giả ngay từ bên ngoài. Và thực tế sau khi hoàn thành, công trình kiến trúc với màu sắc và thiết kế bên ngoài như một biệt thự sang trọng, độc đáo đã thu hút hàng nghìn lượt độc giả mỗi ngày.            

Thư viện đóng một vai trò quan trọng việc đưa nước Úc vào danh sách các quốc gia dẫn đầu về học thuật và khoa học của nhân loại. Sự đa dạng về nội dung, phân loại rất rõ ràng của từng thư viện cùng với hệ thống quản lý rất chuyên nghiệp và việc ứng dụng khoa học công nghệ cao đã tạo được sự thoải mái và tiện ích cho người sử dụng.

Úc: Định hướng phát triển thư viện số   - ảnh 2Ảnh minh họa. Nguồn: cooperhewitt.org

 2. Định hướng mở rộng thư viện trực tuyến

Thư viện sử dụng internet để kết nối với nhiều người ở cùng một thời điểm phát sóng và trao đổi ý tưởng, nhận thức và giúp khách hàng tham gia hoạt động qua một loạt phương tiện truyền thông. Thư viện đã mở rộng phạm vi tiếp cận với mọi người trên toàn thế giới, tăng danh tiếng của Úc qua các dịch vụ và nội dung trực tuyến sáng tạo.

Toà nhà Thư viện Quốc gia là địa điểm yêu thích tại khu vực văn hoá của Nam Terrace. Mọi người đến để tìm kiếm sự trợ giúp chuyện nghiệp, sử dụng các bộ sưu tầm độc đáo, tiếp cận các thông tin và công nghệ mới nhất, trải nghiệm các chương trình, sự kiện đầy ý nghĩa và gặp gỡ, chia sẻ mọi vấn đề, các nghiên cứu hoặc đơn giản chỉ là đến địa điểm của kiến thức và sự truyền cảm hứng. Thư viện Quốc gia được trân trọng bởi cộng đồng như một người canh gác đáng tin cậy trông giữ các tài liệu di sản, trao quyền cho cuộc sống thông qua học tập và nghiên cứu. Nó được coi là trung tâm đổi mới kĩ thuật số: thu thập, lưu trữ, định dạng lại và di chuyển nội dung sang dạng kĩ thuật số. Con người làm việc trong Thư viện quốc gia luôn chuyên nghiệp, có trách nhiệm, linh hoạt và phản ứng kịp thời. Thư viện Quốc gia là nơi sáng tạo, hiện đại và luôn đón chào tất cả mọi người.

Ưu tiên 1:  Hỗ trợ học tập và nghiên cứu vì lợi ích xã hội và kinh tế

Mọi người cần kĩ năng và kiến thức để tham gia vào thế giới kĩ thuật số. Người sử dụng Thư viện cần có kĩ năng nghiên cứu về kĩ thuật số để tối ưu hoá việc sử dụng các bộ sưu tầm và dịch vụ giúp việc tham gia vào thế giới kĩ thuật số hiệu quả nhất. Chúng tôi có trách nhiệm hỗ trợ khách hàng có được các kĩ năng này.

Chiến lược:

– Chủ động tham gia cùng khách hàng để nâng cao kĩ năng nghiên cứu và kiến thức kĩ thuật số.

– Cho phép truy cập hợp lý vào các bộ sưu tầm và dịch vụ với khách hàng có yêu cầu đặc biệt. Để thực hiện được mục tiêu này chúng tôi đã bao gồm:

•           Phát triển mô hình khách hàng cho phép chúng tôi hiểu hơn nhu cầu và động cơ của khách hàng mà chúng tôi đang nắm giữ và khách hàng tiềm năng.

•           Sử dụng dịch vụ và thiết bị truyền thông hiện đại nhất để mang đến dịch vụ và cơ hội học tập trong môi trường trực tuyến.

•           Làm việc với nhà nước và chức trách địa phương để hỗ trợ bước đầu kĩ năng đọc viết và học tập suốt đời cho các nhóm hướng tới.

•           Phát triển các chương trình kết nối học sinh với ý tưởng và kiến thức liên quan đến học tập của học sinh.

•           Ưu tiên các nhà nghiên cứu lịch sử gia đình tiếp cận với các nguồn tài liệu lịch sử gia đình nổi tiếng một cách trực tuyến.

•           Xác định và chia sẻ các nguồn dữ liệu liên quan đến lịch sử, văn hoá và ngôn ngữ để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các cộng đồng thổ dân.

Ưu tiên 2: Tối đa việc sử dụng bộ sưu tầm và sáng tạo nội dung

•           Các bộ sưu tầm là trái tim của dịch vụ, nội dung dưới dạng kĩ thuật số sẽ phát triển như một phần quan trọng trong bộ sưu tầm của chúng tôi. Công nghệ kĩ thuật đảm bảo nhiều người được tiếp cận với di sản độc đáo sau khi chúng được số hoá. Để lan toả được giá trị từ các bộ sưu tầm, chúng tôi cần được tiếp cận sử dụng cách mới trong việc đáp ứng kì vọng của cộng đồng .

Chiến lược:

–           Ưu tiên nội dung mang hình thức kĩ thuật số.

–           Tìm các cách để lan toả việc sử dụng các bộ sưu tầm chung và di sản độc đáo

–           Sử dụng tối đa thế mạnh của công nghệ để trưng bày các bộ sưu tầm và làm chúng trở dễ tiếp cận dưới nhiều dạng thức điện tử.

–           Mở truy cập nội dung và dữ liệu sáng tạo kiến thức. Kiến thức được sáng tạo khi cộng đồng tương tác với các bộ sưu tầm của chúng tôi. Những cách hiểu mới là hoàn toàn có thể xảy ra khi chúng tôi khai thác chuyên môn của khách hàng trong đóng góp nội dung. Tìm kiếm và sử dụng nguồn tài liệu sẽ được đơn giản để mọi người có thể truy cập và tạo điều kiện cho việc tạo ra kiến thức mới đưa vào các dịch vụ thông tin của chúng tôi.

–           Áp dụng các nguyên tắc, tiêu chuẩn cách tiếp cận để khách hàng có thể tìm kiếm, sử dụng và chia sẻ nội dung một cách an toàn và dễ dàng.

–           Tích cực làm việc với các thành viên cộng đồng, cung cấp cho họ thiết bị  và kĩ năng.

Để đạt được mục tiêu chúng tôi cần hành động:

+ Cho phép tìm kiếm tất cả các bộ sưu tầm và cơ sở dữ liệu.

+ Hợp tác với các thư viện quốc gia khác để xây dựng và thực hiện nhiều cách mới trong việc mô tả và trưng bày tài liệu trong bộ sưu tầm.

+ Tăng số lượng bộ sưu tầm của Úc được số hoá và khả dụng trên trực tuyến.

+ Phối hợp với Thư viện Quốc gia Úc để đảm bảo tất cả các bộ sưu tầm đều được tìm thấy thông qua hệ thống Trove.

+ Cung cấp cơ hội cho cả nước Úc được học cách quản lý dữ liệu kĩ thuật số cá nhân của họ.

+ Cho phép khách hàng gắn thẻ và nhận xét về các mục bộ sưu tầm cho tất cả các tài liệu kĩ thuật số .

Nguồn slsa.sa.gov.au, Bản tin Tham khảo VHTTDL Quốc tế 

 

BÌNH LUẬN

Please enter your comment!
Please enter your name here

13 − ten =