Được xuất bản lần đầu vào năm 1997, Tự truyện của một Geisha đã nhanh chóng
trở thành một trong những kiệt tác văn học, làm say đắm độc giả trên toàn thế giới
nhờ lối viết tinh tế và câu chuyện đầy cảm xúc. Người đọc ngay lập tức bị cuốn hút
vào từng trang sách mô tả chi tiết về một thế giới từ lâu bị che giấu hoặc cố tình quên
lãng – thế giới của các geisha. Trong xã hội Nhật Bản trước Thế chiến thứ hai, những
người phụ nữ mang chức phận geisha được coi là biểu trưng của tài hoa, mực thước,
mang lại niềm vui cho những quý ông bằng tiếng đàn, điệu múa, lối ăn nói hoạt bát,
duyên dáng,… Được yêu quý, trọng vọng, nhưng theo quy luật của nghề nghiệp, họ
phải chôn chặt những khát khao thầm kín, ngay cả tình yêu trong thế giới đầy “chuẩn
mực”, “bán nghệ chứ không bán thân”.
Từ một làng chài nghèo ở thị trấn Yoroido, cô bé Chiyo 9 tuổi xinh xắn với đôi
mắt màu xanh xám đẹp lạ đã bị lừa bán cho một nhà geisha ở Tokyo. Đương đầu với
hết mất mát này đến tai ương khác trong một thế giới đầy khắc nghiệt và tàn nhẫn,
với quyết tâm phi thường, cô bé ấy không chỉ sống sót mà còn trở thành một geisha
xuất sắc. Trải qua những tháng ngày khổ cực gần như tuyệt vọng, Chiyo đã gặp được
một người đàn ông mang lại cho cô những rung động trong tim, thắp lên trong lòng
cô ngọn lửa của tình yêu và sức mạnh, là động lực để Chiyo quyết tâm trở thành một geisha nổi tiếng để có thể tiếp cận người đàn ông duy nhất của đời mình… Độc giả sẽ
cảm nhận được những cảm xúc phong phú của cô bé Chiyo, từ nỗi buồn trong gia
đình nghèo đến khao khát một tình yêu đích thực. Cuốn sách đi sâu vào những
khoảnh khắc đáng nhớ nhất của cô, đặc biệt là sự rung động đầu đời trước lòng nhân
ái của một người đàn ông đã làm thay đổi cuộc đời cô, những khát khao để được trở
thành một người nghệ sĩ tài hoa…
Tự truyện của một Geisha không chỉ là một câu chuyện về một cô gái trẻ đối mặt
với bao khắc nghiệt để có thể trở thành một geisha nổi tiếng, mà còn là hành trình tìm
kiếm tình thương yêu và lòng nhân ái trong một thế giới đầy khó khăn. Nỗi buồn
bảng lảng xuyên suốt cuộc đời của Chiyo, sự rung động đầu đời xiết bao mong manh
của cô, những dằn vặt đớn đau chọn lựa giữa nghề nghiệp và tình yêu của cô,… đó
đều là tột cùng sự cô đơn của người nghệ sĩ trong thế giới phù hoa, hào nhoáng, khắc
nghiệt mà thiếu tri âm. “Khi còn trẻ, tôi đã tin rằng, nếu ông Tanaka không đưa tôi đi
khỏi ngôi nhà say của chúng tôi thì cuộc đời tôi đã không có nhiều sóng gió như thế.
Nhưng giờ đây tôi biết rằng thế giới của chúng ta chẳng bền vững hơn một con sóng
trào trên đại dương. Dù những cuộc đấu tranh và những thắng lợi của chúng ta là gì
chăng nữa, dù chúng ta vượt qua chúng như thế nào, rồi thì tất thảy cũng sẽ bị cuốn
trôi, như mực phai trên giấy mà thôi…”. Chiyo may mắn gặp được tình yêu đích thực
của mình nhưng tình yêu cũng thật mong manh… Câu chuyện cuộc đời Chiyo đẹp và
buồn, đã trở nên “kinh điển” như chính nỗi buồn và sự cô đơn trong cuộc đời của
những nghệ giả, những tài nữ xứ sở hoa anh đào…
Điểm độc đáo của tác phẩm nằm ở cách Arthur Golden tái hiện chi tiết và chân
thực thế giới nội tâm của một geisha, nơi vẻ đẹp, nghệ thuật và sự kìm nén cảm xúc
hòa quyện với những đấu tranh sinh tồn khắc nghiệt. Đằng sau chiếc kimono lộng lẫy
là những câu chuyện về ước mơ, sự hy sinh và lòng kiên định. Tự truyện của một
Geisha không chỉ cho thấy bức tranh xã hội và văn hóa Nhật Bản thời thời hoàng kim
của những geisha, tác phẩm còn là tiếng nói cảm thông, chia sẻ và trân trọng những
người phụ nữ trong xã hội Nhật Bản xưa, vai trò của họ và cách họ phải đối mặt với
áp lực và kỳ vọng từ xã hội.
Tác giả
Arthur Golden sinh năm 1956 tại Tennessee, Hoa Kỳ. Ông tốt nghiệp Đại học
Harvard ngành lịch sử nghệ thuật với chuyên môn là nghệ thuật Nhật Bản. Ngoài ra,
Golden có bằng cử nhân ngành lịch sử Nhật Bản tại Đại học Columbia. Ông từng có
thời gian làm việc tại Trung Quốc và Nhật Bản.
Trong thời kỳ ở Nhật, ông đã phỏng vấn một số geisha, trong số đó có bà Mineko
Iwasaki, người đóng vai trò quan trọng nhất trong quá trình sáng tác Tự tuyện của một
Geisha, trở thành một hiện tượng văn hóa toàn cầu, đi vào lịch sử với hơn 4 triệu bản bán ra tại Mỹ và được dịch sang 32 ngôn ngữ, chứng minh sức hấp dẫn không ngừng
của câu chuyện về thế giới bí ẩn của geisha Nhật Bản.
Dịch giả
Dịch giả, nhà văn Nguyễn Bích Lan sinh năm 1976 tại Hưng Hà, Thái Bình, là
dịch giả, nhà văn, nhà thơ được biết tới như một tấm gương tự học, một người đầy
nghị lực vượt qua nghịch cảnh để không chỉ những ai bất hạnh mà cả những người
may mắn nhưng có lúc thiếu ý chí trong cuộc sống, nhìn vào và học tập. Năm 13 tuổi,
chị mắc bệnh nan y loạn dưỡng cơ và căn bệnh đã cắt đứt con đường đến trường của
một cô bé học sinh chuyên văn, đang có biết bao ước mơ, hoài bão. Khi không còn
khả năng đến trường, chị bắt đầu tự học tiếng Anh, đồng thời học mọi thứ qua những
trang sách, để hy vọng có thể tìm thấy chút ánh sáng le lói phía trước. Cứ thế, Bích
Lan mải miết học, đọc sách, dạy học, viết truyện, làm thơ, dịch sách. Chị thành công
ngay cuốn sách dịch đầu tiên năm 2002 và từ đó dịch sách trở thành phương thức
chữa bệnh và lẽ sống của Bích Lan. Năm 2010, chị nhận giải thưởng dịch thuật của
Hội Nhà văn Việt Nam và trở thành hội viên Hội Nhà văn. Năm 2020, cuốn sách
Được học (NXB Phụ nữ VN) do chị chuyển ngữ đoạt giải C sách Quốc gia.
Trích đoạn 1
Tôi không sinh ra và được nuôi dạy để trở thành một geisha ở Kyoto. Tôi không phải là
người Kyoto. Tôi là con gái của một ngư dân ở một thị trấn nhỏ Yoroido, thuộc vùng duyên hải Nhật Bản. Ở cái làng chài nhỏ của chúng tôi, tôi sống trong căn nhà mà tôi gọi là “nhà say”. Nó đứng chênh vênh sát mép vách đá nơi gió từ biển thổi vào liên miên. Hồi nhỏ, tôi thấy cứ như thể đại dương bị cảm lạnh không hề nhẹ, bởi vì nó luôn khò khè, và luôn có những cơn hắt hơi dữ dội – hay nói chính xác hơn là những cơn gió bùng lên cùng với những màn bụi nước khổng lồ. Tôi quyết định rằng ngôi nhà nhỏ của chúng tôi chắc hẳn bị đại dương ghét cay ghét đắng nên cứ hắt hơi vào mặt nó hết lần này đến lần khác, và nó bắt đầu lùi về phía sau bởi vì nó muốn tránh những cơn hắt hơi đó. Nếu cha tôi không cắt một khúc gỗ từ một chiếc thuyền đánh cá hỏng chống lên mái hiên và khiến ngôi nhà trông như một ông già liêu xiêu đang chống nạng, thì có lẽ nó đã đổ sập rồi. Bên trong ngôi nhà say ấy tôi sống một cuộc đời mà tôi gọi là nghiêng ngả. Bởi vì từ những năm đầu đời tôi rất giống mẹ, và hầu như chẳng giống cha hay chị gái tôi tẹo nào. Mẹ tôi nói rằng đó là bởi hai chúng tôi được tạo ra y chang, mẹ và tôi – và quả thực là cả hai chúng tôi đều có đôi mắt trông rất lạ mà gần như bạn không bao giờ thấy ở Nhật Bản.
Thay vì có màu nâu sẫm như mắt mọi người, mắt mẹ tôi có màu xám mơ màng và mắt tôi y hệt.
Trích đoạn 2
Thường thì một người đàn ông trên đường phố của Gion chẳng thèm ý đến một đứa con gái
như tôi, nhất là trong khi tôi lại còn ngớ ngẩn đứng khóc. Nếu có chú ý đến tôi thì ông ta chắc chắn chẳng thèm nói một lời, trừ khi bảo tôi tránh đường, hoặc đại loại thế. Tuy nhiên, người đàn ông này không chỉ hạ cố nói chuyện với tôi, mà còn nói rất ân cần. Ông nói với hàm ý rằng tôi là một thiếu nữ danh giá – con gái của một người bạn tốt chẳng hạn. Trong thoáng chốc tôi tưởng tượng ra một thế giới hoàn toàn khác với thế giới mà tôi luôn biết, một thế giới mà trong đó tôi được đối xử công bằng, thậm chí tử tế – một thế giới mà trong đó những người cha không bán con gái của mình đi. Tiếng ồn ào, huyên náo của nhiều người sống có mục đích ở xung quanh tôi dường như ngừng lại; hoặc chí ít, tôi cũng không chú ý đến nó nữa. Và khi tôi ngước lên nhìn người đàn ông vừa mới lên tiếng, tôi có cảm giác mình đang bỏ sự đau khổ lại phía sau, trên bức tường đá. Tôi sẵn lòng cố miêu tả người đàn ông đó cho bạn biết, nhưng tôi chỉ nghĩ được một cách duy nhất để làm điều đó – bằng cách kể với bạn về một cái cây đứng trên vách đá bên bờ biển ở Yoroido. Cái cây đó nhẵn nhụi như lõi gỗ trôi dạt, và khi tôi còn là một đứa bé gái khoảng bốn hoặc năm tuổi một hôm tôi nhìn thấy trên thân cây có hình khuôn mặt của một người đàn ông. Thực ra, tôi phát hiện thấy một mảng nhẵn thín to bằng một cái đĩa, với hai mấu ở sát bên rìa như xương gò má. Hai cái mấu đổ bóng xuống những điểm khiến tôi nghĩ tới hai hố mắt, và phía dưới đó nhô lên một cái mấu thoai thoải giống cái mũi. Toàn bộ khuôn mặt hơi nghiêng về một bên, nhìn tôi như muốn hỏi điều gì đó; khuôn mặt ấy nhìn tôi như một người đàn ông rất chắc chắn về chỗ đứng của mình trên thế giới này cũng như cái cây vậy. Khuôn mặt ông phảng phất vẻ trầm tư mà tôi đã thấy trên khuôn mặt của Đức Phật trong tranh.
Trích đoạn 3
Cả đêm đó tôi không ngủ được. Điều tôi mong mỏi từ lâu cuối cùng đã tới, và tôi cảm thấy
lòng nôn nao! Chỉ nghĩ đến việc khoác trên người bộ trang phục tuyệt đẹp mà tôi mê mẩn, tự giới thiệu mình với những người đàn ông trong phòng cũng đủ khiến lòng bàn tay tôi đổ mồ hôi. Mỗi lần nghĩ về cảnh đó, tôi lại cảm thấy một sự căng thẳng ngọt ngào râm ran từ đầu gối lan tới ngực. Tôi hình dung mình ở trong quán trà, mở cánh cửa trượt của một căn phòng trải chiếu tatami. Những người đàn ông đều quay đầu nhìn tôi; và tất nhiên, tôi nhìn thấy Chủ tịch giữa những người đàn ông đó. Đôi khi tôi hình dung ông ở một mình trong phòng, không mặc Âu phục, mà vận bộ trang phục Nhật Bản mà rất nhiều người đàn ông mặc vào buổi tối cho thoải mái. Ông cầm một cốc sake giữa những ngón tay nhẵn nhụi như lõi gỗ; hơn bất cứ điều gì trên đời, tôi muốn rót đầy chén rượu cho ông và cảm nhận ánh mắt ông nhìn tôi như tôi đã từng trải nghiệm. Tôi mới chỉ mười bốn tuổi, nhưng tôi cảm thấy như thể mình đã sống hai cuộc đời. Cuộc đời mới của tôi đang bắt đầu, dù cuộc đời cũ đã kết thúc một thời gian trước. Vài năm đã trôi qua kể từ khi tôi nhận được tin buồn về gia đình mình, và đối với tôi thật đáng kinh ngạc là toàn bộ bức tranh trong tâm trí tôi đã thay đổi. Tất cả chúng ta đều biết rằng một khung cảnh mùa đông, với cây cối bị phủ đầy tuyết, cũng sẽ thay đổi đến mức khó nhận ra trong mùa xuân sau đó. Tuy nhiên tôi chưa bao giờ tưởng tượng nổi một điều tương tự như thế lại có thể xảy ra bên trong chúng ta. Lần đầu tiên khi tôi biết tin buồn về gia đình mình, tôi cảm thấy như thể mình bị bao phủ bởi một tấm chăn tuyết. Nhưng rồi cái lạnh tê tái tan chảy để lộ ra một khung cảnh mà tôi chưa từng nhìn thấy hoặc thậm chí chưa từng tưởng tượng ra. Tôi không biết bạn có hiểu điều
này không, nhưng tâm trí tôi vào đêm trước buổi ra mắt của tôi tựa như một khu vườn trong đó những mầm hoa mới chỉ vừa mới nhú lên khỏi mặt đất, và vẫn chưa thể nói chúng trông sẽ như thế nào. Tôi tràn đầy sự phấn khởi; và trong khu vườn tâm trí ấy có một bức tượng, đứng giữa trung tâm. Đó là hình ảnh người geisha mà tôi muốn trở thành.
Trích đoạn 4
Có lẽ ngước mắt lên và nhìn Chủ tịch phải là một việc đơn giản; tuy nhiên, không hiểu sao tôi cảm thấy căng thẳng hơn cả khi tôi đứng một mình trên sân khấu trước sự theo dõi của toàn thể công chúng Kyoto. Chúng tôi đang ngồi ở một góc bàn, gần nhau đến mức, khi cuối cùng tôi lau mắt và ngước lên nhìn vào mắt ông, tôi có thể thấy những vòng tròn sẫm màu quanh con ngươi mắt của ông. Tôi tự hỏi có lẽ tôi nên nhìn đi chỗ khác và cúi đầu rồi rót cho ông một cốc sake nữa chăng… nhưng không cử chỉ nào đủ để phá vỡ sự căng thẳng. Khi tôi đang nghĩ như vậy, Chủ tịch chuyển bình sake và cái cốc sang một bên rồi đưa tay ra và cầm cổ áo tôi kéo tôi về phía ông. Trong khoảnh khắc mặt chúng tôi kề sát bên nhau, tôi có thể cảm nhận được hơi ấm làn da ông. Tôi vẫn đang cố hiểu chuyện gì đang xảy ra với mình – và tôi nên làm gì hoặc nói gì.
Thế rồi Chủ tịch kéo tôi lại gần hơn và ông hôn tôi.
[…] Tôi đang rơi thẳng về phía những tảng đá, và Chủ tịch đã bước tới đỡ trọn lấy tôi. Sự nhẹ nhõm, yên tâm khiến tôi choáng ngợp đến nỗi tôi thậm chí không thể lau những giọt nước mắt đang trào ra khóe mắt mình. Hình ảnh ông nhòe đi trước mắt tôi, nhưng tôi có thể nhìn thấy ông nhích lại gần hơn, và ông ôm tôi trong vòng tay như thể tôi là một tấm chăn. Đôi môi ông tìm tới cái điểm hình tam giác nhỏ nơi hai mép cổ áo của tôi gặp nhau. Và khi tôi cảm thấy hơi thở của ông trên cổ mình, và cảm giác về sự gấp gáp gần như thiêu đốt tôi của ông, tôi không thể không nghĩ đến một khoảnh khắc của nhiều năm trước, khi tôi bước vào gian bếp của okiya và thấy một người hầu đang cúi xuống bồn rửa, cố che đi miếng lê chín mà cô đang bỏ vào miệng, nước từ miếng lê chảy ròng ròng xuống cổ cô. Cô nói cô thèm quá, và xin tôi đừng mách Mẹ.
Trích đoạn 5
Giờ đây, gần bốn mươi năm sau, tôi ngồi đây nhớ lại buổi tối hôm ấy ở bên Chủ tịch như nhớ đến khoảnh khắc khi mà tất cả những tiếng nói đau buồn trong tôi đều im bặt. Kể từ cái ngày tôi rời khỏi Yoroido, tôi luôn nơm nớp lo sợ rằng mỗi vòng quay của cuộc sống lại mang đến một trở ngại khác trên con đường tôi đi; và dĩ nhiên, chính sự lo lắng và sự đấu tranh luôn khiến tôi cảm thấy đời thật là đời, thật sinh động. Cuộc sống trở nên thật một cách sinh động đối với tôi. Khi chúng ta cố bơi ngược dòng, vật lộn với dòng chảy ngầm đầy đá, mỗi chỗ đặt chân đều rất cần thiết. Nhưng cuộc sống đã trở nên êm đềm, trở nên thú vị hơn nhiều sau khi Chủ tịch trở thành danna của tôi. Tôi bắt đầu cảm thấy mình như một cái cây cuối cùng cũng cắm rễ vào nền đất sâu mềm, ẩm và nhiều dưỡng chất. Trước đó tôi chưa bao giờ có dịp nghĩ bản thân mình may mắn hơn những người khác, nhưng bây giờ tôi nghĩ mình thật may mắn. Mặc dù tôi phải nói rằng tôi đã sống trong trạng thái hạnh phúc và hài lòng một thời gian đủ lâu để rồi cuối cùng có thể nhìn lại và thừa nhận rằng cuộc đời tôi đã từng cô đơn và buồn sầu đến mức nào. Tôi chắc chắn rằng nếu không phải là như vậy, thì tôi đã không bao giờ có thể kể lại chuyện mình.Tôi không nghĩ bất cứ ai trong chúng ta có thể nói một cách trung thực về đau khổ của mình cho đến
khi chúng ta không còn phải chịu đựng nó nữa.
Tác phẩm: Tự truyện của một Geisha
Tác giả: Arthur Golden
Dịch giả: Nguyễn Bích Lan
Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam phát hành trên toàn quốc tháng 12 năm 2024.