Tác phẩm Người cân linh hồn (nguyên tác tiếng Pháp Le peseur d’âmes) của nhà văn Pháp André Maurois (1885 – 1967) xuất hiện năm 1931, vừa được tái bản tại Việt Nam vào tháng 12/2018.
Người chết, linh hồn sẽ đi về đâu? Câu hỏi muôn thuở của loài người được André Maurois tìm cách trả lời qua nhân vật bác sĩ James, người muốn nhốt giữ linh hồn để được bất tử.
Người thuật chuyện là một nhà văn Pháp đến London làm việc và tìm lại James, một người bạn cũ người Anh từng là đồng đội thời chiến tranh thế giới thứ nhất, nay đã trở thành một bác sĩ. James đang âm thầm đeo đuổi những thí nghiệm dị thường để nhốt giữ được linh hồn ngay lúc thân xác ngừng sống.James cho người bạn nhà văn xem những thí nghiệm ông đang thực hiện. Khi James tìm cách chứa đựng được linh hồn như một dạng “lưu chất” trong bình cầu, cho rọi tia tử ngoại. Bác sĩ James cho rằng, nếu có thể hợp nhất từng nguyên tử của hai linh hồn vốn đã gắn kết sâu xa sẽ xuất hiện một trạng thái ưu việt hơn. Lần thí nghiệm duy nhất còn lại của James phụ thuộc vào cơ may cho ông gặp được hai con người, ngay lúc họ qua đời, mà trong cuộc đời họ vốn đã có sự gắn kết hoàn hảo: ông sẽ cố hợp nhất họ một lần nữa khi đã chết. Khi hai linh hồn hoà hợp, bình cầu rực ánh hào quang. “Không thể so sánh nó với bất cứ thứ gì ngoài vầng trăng rằm trên bầu trời đêm hè trong vắt, ở Hy Lạp hay phương Đông. Đó là một viên ngọc sáng ngời và trong lòng sâu là những luồng chuyển động còn rạng rỡ hơn, một thứ kim cương lỏng bốc cháy quay cuồng như một tinh vân lấp lánh”, André Maurois viết.
André Maurois được bầu vào viện Hàn lâm Pháp năm 1938. Ông vừa sáng tác vừa viết chuyên khảo tiểu sử và tiểu luận. André Maurois đã được cố học giả Nguyễn Hiến Lê giới thiệu trong tập sách Các cuộc đời ngoại hạng. Trong tự thuật viết năm 1961, Maurois chia sẻ: “Tôi đã viết khá nhiều sách, một số là sách tiểu sử, một số là tiểu thuyết. Lạ thay, ở Pháp tôi lại có tiếng là tiểu thuyết gia trong khi ở Anh và Mỹ, sáng tác của tôi lại ít thành công, còn sách tiểu sửlại được đón nhận tốt”.
Maurois nói rằng, bằng hữu đã thiệt mạng vì chiến tranh nên ông hay nghĩ đến cái chết có lẽ là điều tự nhiên. Có lần, ông đọc trên nhật báo có hai dòng tin tức về một bác sĩ điên nào đó đã cân tử thi của những người vừa lìa đời, từ đó ý tưởng về truyện Người cân linh hồn hình thành. “Một hôm, ở London, tôi gặp một bác sĩ người Anh đúng ngay mẫu nhân vật mà tôi cần đến. Nhờ động lực này mà truyện được viết xong trong vòng hai tuần. Nhiều độc giả cứ tin là chuyện có thật. Ngay cả bây giờ, sau hơn 30 năm (1961), tôi thỉnh thoảng vẫn nhận được một bức thư hay điện tín, từ một nước xa xôi, hỏi rằng Người cân linh hồn có thật không”, ông viết trong tự thuật.
Người cân linh hồn từng được xuất bản ở ở Sài Gòn năm 1964 trong hình thức phóng tác của Hoàng Văn Đức. Còn ở lần tái bản này, Người cân linh hồn sẽ xuất hiện qua bản dịch mới của dịch giả Đăng Thư, kèm theo năm tranh minh hoạcủa hoạ sĩ Leonard Everett Fisher.
Trần Hoài Khanh giới thiệu (theo TGTT)
