l/ Tác giả, Tác phẩm
Nguyễn Ngọc Tư sinh năm 1976, hiện đang sống và viết ở mảnh đất Cà Mau nằm tận cùng Tổ Quốc. Người thường được nhắc đến với giọng văn đậm chất Nam Bộ, nhẹ nhàng mà trầm lắng: về những cuộc đời trái ngang, những nhân vật sống động như chính cô lấy ngay từ cuộc sống quanh mình, những số phận cứ chìm rồi lại nổi hệt như cuộc sống lênh đênh sông nước chẳng biết khi nào sẽ được tắp vào bờ… Cứ nhẹ nhàng như con nước, Nguyễn Ngọc Tư bước vào văn chương và đã ghi dấu những thành tích đáng ngưỡng mộ. Đặc biệt là tập truyện ngắn Cánh đồng bất tận đã gây được tiếng vang lớn. Ngoài ra còn có: Ngọn đèn không tắt, Không ai qua sông, Gáy người thì lạnh.… Quay ngược lại đôi chút, ngày mà tôi chưa biết đến Nguyễn Ngọc Tư là ai, đã mua một cuốn sách đầu tiên về nữ tác giả này: tập truyện Khói trời lộng lẫy. 
Khói trời lộng lẫy được xuất bản đầu tiên là vào năm 2010. Cũng như bao ấn phẩm khác, Khói trời lộng lẫy cũng chan chứa biết bao cảnh, vật, người ở miền Tây sông nước. Mỗi một chương truyện, tôi đọc mà ngỡ như mình vừa được đi qua bao nhiêu kiếp người: trôi nổi, vô định, những nỗi đau thầm kín và những cuộc tình lặng lẽ không tên.
II/ Nội dung
1/ Tình yêu
Những trang văn đầu tiên, Nguyễn Ngọc Tư đưa tôi đến với cuộc đời của Sáo – người vợ đã mất chồng. Anh chết vì trót lỡ hái mấy cọng rau ngò gai. Bị người ta sỉ vả, đánh đến chết và vu cho chồng Sáo cái tội ăn cắp sợi dây chuyền vàng (trong khi xác anh vẫn còn phảng phất mùi ngò gai). Em chồng Sáo nhen nhóm cái ý định trả thù, xồng xộc trở lại nhà Đại Thanh rồi cuối cùng cũng bị bắt mất đi. Thế là Sáo mất hết, Sáo chẳng còn ai, chỉ trôi nổi trên chiếc ghe mà vợ chồng vẫn thường ngủ mỗi đêm. Thế rồi câu chuyện mở ra khung cảnh quay trở về lại đôi vợ chồng Sáo ngày trước thì ta mới nhận ra: anh ta chẳng mấy mặn nồng gì với Sáo. Cả cuộc đời anh chỉ nói về mấy con cá, mấy câu chuyện đâu đâu mà chẳng một câu nào nói về Sáo. Anh nhìn Sáo còn chẳng bằng nhìn đám cá Bạc Đầu.
Nhưng Sáo – người đàn bà chỉ còn một mình đã quyết tâm trả thù cho người chồng tội nghiệp (bằng cách sẽ đi làm công cho nhà Đại Thanh). Sáo đi làm, nhìn người đàn ông đã “giết” chồng nó mà không thèm có một lời nào giải thích làm nó vừa tức vừa sợ. Tức vì mối giận mà muốn trả thù, sợ vì xung quanh anh ta có nhiều thứ quá: người vợ, người con, vườn rau đắt giá hơn vàng kia làm Sáo không dám tước lấy. Đã mấy lần có cơ hội nhưng Sáo đều để vụt mất. Và trong một đêm khuya vắng, Sáo cầm dao xông thẳng vào phòng định đâm anh ta nhưng chỉ thấy đôi bàn tay bọc lấy đôi tay thô ráp của Sáo, khẽ nói:
“Em đi với tôi nhen”
Câu nói đó làm Sáo muốn khóc. Khóc vì nhớ lại bảy năm trước. Nó cùng người đàn ông trước mặt từng yêu nhau. Nhiều lần anh xin Sáo bỏ đi với anh nhưng Sáo đều từ chối cả. Rồi cái lễ cưới với chồng của Sáo diễn ra cũng vì sự sắp đặt của mẹ Sáo. Và giờ đây, Sáo đâu còn mẹ, chồng cũng chết, còn gì để ngăn cản nữa. Thế là hai người cùng nhau bơi qua sông. Trong khi Sáo còn vài lần nhìn lại thì anh còn chẳng một lần ngoái đầu nhìn lưu luyến ngôi nhà, đám rau, đứa con, người vợ.
“Giây phút đó Sáo nhận ra thứ anh ta quý nhất, đến nỗi sẵn sàng từ bỏ tất cả để có được. Là Sáo“
Ở đây, ta thấy được bi kịch của con người: không được cưới người mình yêu. Sáo phải cưới người mình không yêu, anh cũng miễn cưỡng cưới một người vợ giàu có. Dù có được cuộc sống bao kẻ mơ ước, nhưng Sáo nhận ra anh đã từng nhìn vợ, nhìn đống tiền mà trống rỗng, mà vô nghĩa. Bi kịch chồng chất bi kịch. Đó là khi Sáo từ bỏ việc trả thù cho người chồng đã chết, cùng anh lội qua nước sông lớn để trốn chạy vì tình yêu. Chẳng ai biết hai người họ có bơi được đến bờ không, hay đã trôi nổi ở đâu đó. Chẳng ai biết. Họ để lại câu chuyện tình yêu của mình bên ngôi nhà to lớn và chiếc ghe lụp xụp không bóng người. 
Rồi Nguyễn Ngọc Tư đưa ta đến với nhân vật Bế (câu chuyện số 2). Người được miêu tả là lúc nào cũng hằng học và có vẻ không ưu đàn ông. Bao giờ cũng ngân nga hát bài “Lá trầu xanh”
“Mùa thu lạnh buốt khung trời, anh phụ em rồi em còn biết tin ai…”
Về sau, ta mới nhận ra người đàn bà có vẻ không thiết tha đó đã mơ tưởng đến khung cảnh đẹp đẽ với người đàn ông ở ngay trước mặt – người yêu cũ của Bế – đang ngồi với những thớ gỗ và đứa bé gái nép ngại ngùng sau bố nó. Trong một phút lạc trôi trong những ảo mộng, Bế đã nghĩ đến việc sẽ cùng anh trở về chiếc ghe nhỏ, sống với nhau như một đôi vợ chồng hạnh phúc. Mà đứa bé sau khi nói: “Mẹ con ở nhà, mới sanh em bé nhỏ xíu” thì Bế mới bừng khỏi giấc mộng mà trở về làm một cô giúp việc bình thường, một cuộc đời không có người đàn ông bên cạnh.
“Ôi những người đàn bà, hễ mặt mũi xấu thì tay chân đẹp, cổ xấu thì lưng đẹp, người xấu thì tâm hồn đẹp. Bằng cách này hay cách khác, họ cứ phải đẹp. Lúc buồn cũng đẹp”
Người đàn bà tưởng đâu xấu nết khó chiều ấy lại là một người có tâm hồn đẹp vô cùng. Cách hành xử của Bế: lo cho đứa con của anh khi nó bị sốt, hớt hải dẫn nó đến tiệm thuốc, mua cháo cho nó ăn và hẳn cô đã thầm chúc cho người đàn ông kia khoẻ mạnh, bình an. Để lại một Bế đã không còn ngân nga bài “Lá trầu xanh” buồn thiu ngày trước nữa.
Nếu tình yêu là sự nhầm lẫn thì nhân vật Dượng Bảy (câu chuyện số 3) đã phạm phải sai lầm tai hại đó. Dượng đã nhầm Dì bảy với chị (2 chị em sinh đôi giống nhau như đúc). Kết quả là đến đám ăn trầu uống rượu thì Dượng mới nhận ra mình đã hỏi cưới nhầm người. Về sau, ngày nào cũng như ngày nấy, Dượng Bảy cứ luyên thuyên những câu giống nhau: “Cô không phải người tôi thương… Cô không phải người tôi thương...”. Nhưng người ta vẫn thường nói: ăn nằm với nhau rồi thì sớm muộn gì cũng dễ nảy sinh tình cảm. Cái người đàn ông lúc nào cũng ra vẻ hắt hủi Dì Bảy ấy lại âm thầm chấp nhận Dì từ lâu. Đó là vào một đêm Dì Bảy mời chị hai xuống an ủi tinh thần Dượng (Dượng Bảy bị đột quỵ nằm liệt giường). Gặp người đàn bà đáng lẽ mình sẽ cưới làm vợ mà Dượng cứ dáo dác tìm đâu đâu, nói từng chữ: “Cô không phải người tôi thương”
Nếu tình yêu của Dượng Bảy được vun đắp từ những ngày tháng ăn nằm với Dì Bảy thì tiếp đến là câu chuyện: khi tình yêu không được vun đắp, ắt sẽ có ngày nó bị phai nhạt. 
“Như họ đã để một kẻ xa lạ nào vào đào được vàng ở mảnh vườn của mình và chính mình bỏ hoang. Họ nghĩ yêu thì cần gì nói, tự hiểu thôi. Mấy tiếng em yêu anh hay anh yêu em tưởng sến rện, thừa thãi họ cứ để đó từ hồi cưới, chưa thử lần nào thì bị một đứa trẻ nhảy vào lúm mất, hóa ra chúng rất ngọt ngào. Họ thấy mật rỉ ra từ miệng đứa trẻ đó, và thoảng ra một mùi hương mê dụ. “
Đặc ân của tuổi 17 đó là sung mãn, chuyện gì cũng dám làm. Mà cô giáo Nghĩa trước tình cảm của cậu học sinh cá biệt (sau này mới biết hoá ra chỉ là một sự trả thù cho những lần cô đã phạt nó) thì cô Nghĩa đã có giây phút rung rinh trước nó. Đến độ cô đã tự mình dặn lòng: “Tình này sẽ không đi tới đâu hết” tức là trong tận đáy lòng cô đã nhen nhóm cái suy nghĩ siêu lòng trước tình cảm của cậu học trò dành cho mình. Thằng nhỏ làm cô sống lại tuổi 17, và “tắm” trong những câu mật ngọt mà đã lâu cô với chồng chưa dành cho nhau từ sau khi cưới. Xuyên suốt câu chuyện ta dường như rất ít khi được thấy sự tương tác mặn nồng của cô và chồng mình. Ngay cả khi thằng nhóc nghịch ngợm kia viết đầy lên tường rằng nó yêu cô thì chồng cô cũng chẳng lấy gì là quá bận lòng. Và cô giáo Nghĩa dường như cũng đã nhận ra được điều đó. Nó tới – như một cơn mưa rào mùa hạ: bất chợt nhưng lại khó phai.
2/ Kiếp người
Đời người sinh ra chỉ có một, mà con đường đi thì trăm phương đủ hướng. Để chọn đi con đường nào cũng đã vô cùng nhọc nhằn. Biết mình muốn, cần đi đến đâu đã là một điều may mắn. Mà ý nghĩ đó có được chấp nhận hay không lại là một chuyện khác. Nhân vật Bằng (câu chuyện 7) đã phải gắn chặt cả tuổi thơ mình ở cái xóm làng nhỏ này và không bao giờ được mẹ cho phép đi xa. Bố Bằng đã rời khỏi làng để cưới người vợ mới. Điều đó làm mẹ Bằng muốn mãi giữ cậu ở lại, bên mình như một sự an ủi sau đổ vỡ. Dù Bằng cũng đã tự nhủ sẽ mãi mãi ở bên cạnh mẹ, chỉ sống một đời yên ổn trong làng nhưng cái ý nghĩ muốn rời đi của cậu cứ dập rồi lại thổi, lại dập, rồi cứ bắt lấy ngọn gió mà cháy phừng phực. Bằng khao khát được lên con tàu, sang bãi đất bên kia, đi khắp mọi nơi dù là cuộc đời nay đây mai đó. Thế rồi Bằng cũng lên chiếc tàu, đi đến một nơi nào đó xa xôi, sống cuộc đời mà cậu vẫn hằng mong ước.
Đến với chương truyện cuối cùng: Khói trời lộng lẫy, ta lại bắt gặp nhiều kiếp người, số phận chẳng ai giống ai nhưng hệt như có gì đó đưa đẩy họ đến và gặp nhau. Câu chuyện xoay quanh nhân vật Di đưa người em trai (mà ai cũng nhầm tưởng là đứa con trai của Di) đi đến xóm cồn hiu quạnh, thưa thớt, chỉ có cây cỏ mà sống như thể đang sống một cuộc đời khác.
“Giờ tôi đang thắc mắc cái đẹp nào đang và sắp mất. Để tìm câu trả lời, tôi bắt đầu rời khỏi thành phố, bắt đầu những chuyến đi xa. Vì thành phố đã xua đuổi thiên nhiên đi xa.”
Dần dà, ta được mở ra quá khứ – hiện tại của nhân vật Di. Lí do vì sao cô lại giấu cha mẹ đem đứa em trai đến vùng đất xa xôi này và cư xử như mẹ con. Cuộc đời của Di là những nỗi buồn nối tiếp nỗi buồn. Những nỗi buồn không gì chở che. Những nỗi dằn vặt cô mang đi đến hết cuộc đời. Những mối tình rơi rớt không đầu không cuối. Di mong ước rằng mình có thể khiến đứa em trai Phiên không phải trải qua đau khổ, dù ngày nào cũng phải đối diện với câu hỏi: “Cha con là ai“. Người con gái dùng gần như cả đời để bảo vệ đứa em trai, giữ cho nó cái vẻ hồn nhiên đẹp đẽ, hoang sơ mà mỗi đứa trẻ sinh ra vốn có (nhưng bị trường học, xã hội làm cho mất hết, trơ trọi). Để rồi cuối cùng Di cũng mất hêt, chẳng còn gì. Ngày mà Di thừa nhận hết mọi chuyện với em trai, Di đã đánh mất đi ý định có thể xoay chuyển số phận của người khác. Trong làn khói lộng lẫy, Di đứng im ở đó, tay đan lấy bàn tay mình, kết thúc cuộc đời lênh đênh khuất sau làn khói mù mịt rơm rạ.
“Tôi đứng trong khói và tự hỏi, làm sao giữ được vẻ đẹp lộng lẫy này của khói… Khói này, là món quà cuối cùng tôi tặng em tôi. Nhưng khi nắm chúng lại, tôi chỉ nghe những ngón tay mình xỏ vào lòng tay của chính mình.”
3/ Nghệ thuật
Đọc văn của Nguyễn Ngọc Tư, tôi ngỡ đâu mình vừa lên một chiếc ghe, trôi nổi về đâu đâu ở cái dải đất miền Tây sông nước. Tôi được chứng kiến những món ăn dân dã Nam Bộ: lẩu mắm, bánh xèo, rau gai… Mấy con cá lóc, cá Bạc Đầu… sao mà sống động đến lạ. Như thể tôi đã gặp, đã được ăn chúng từ khi còn trong bụng mẹ. Những câu chuyện của cô bao giờ cũng buồn. Buồn nhưng lại đẹp. Dù dồn vào bước đường cùng nhưng đâu đó vẫn nhen nhóm chút tia sáng dù nho nhỏ nhưng cũng đủ để đánh cược. Cô mở ra những câu chuyện đôi khi chẳng đầu chẳng cuối nhưng lại có sức sống mãnh liệt. Những kiếp người như Sáo, Di, Bằng, và ti tỉ những người khác sẽ luôn đủ sức ghi một dấu ấn nào đó trong lòng mỗi bạn đọc.
III/ Kết
Đọc Khói trời lộng lẫy, tôi có cảm giác như mình vừa đi qua một miền ký ức phủ đầy sương khói, những kiếp người nhỏ bé sống, yêu, khao khát… Văn Nguyễn Ngọc Tư không ồn ào, không tô vẽ, nhưng khi gấp sách lại, lòng tôi vẫn còn đan xen những nỗi buồn man mác với niềm thương yêu vô tận.
Tóm tắt: Ngọc Anh – BookAdemy
Hình ảnh: Ngọc Anh – BookAdemy
Nguồn: https://ybox.vn/vien-sach-bookademy/tom-tat-and-review-sach-khoi-troi-long-lay-nhung-kiep-nguoi-noi-troi-68a9ddd8baf72138bfdc0a57
